Lubliniec - Ocalić od zapomnienia

Lubliniec wg. Słownika Geograficznego

W 1884r. wydano w Warszawie nakładem Władysława Walewskiego V tom Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich pod redakcją: Filipa Sulimierskiego, Bronisława Chlebowskiego i Władysława Walewskiego. Poniższy tekst pochodzi właśnie z tego opracowania.

Wiele wskazuje na to, że za redakcję wpisu dotyczącego Lublińca odpowiada młoda wówczas Anna Nałkowska (z domu Šafrankówna) - żona geografa Wacława Nałkowskiego, a późniejsza matka - pisarki Zofii Nałkowskiej. Jeżeli nie Nałkowska - wpis opracowany zostać mógł przez Filipa Sulimierskiego - głównego pomysłodawcę słownika lub krakowskiego nauczyciela historii i geografii Waleriana Hecka. Oczywiście autorzy wpisu - posługiwali się informacjami, które bądź zostały nadesłane z terenu lub istniejącymi już  - jak np. z pracy Feliksa Triesta czy Johana Georga Knie.

Lubliniec, niem. Lublinitz, miasto powiatowe na Górnym Szląsku, nad strugą Lubliniecką, o 8 mil od Opola (mila polska -  8534,31 metra), o 4.50 od Oleszna, o 2.75 od Dobrodnia, o 2.25 od granicy Królestwa Polskiego, o 4.50 mil od Częstochowy. Ma rynek, 8 ulic, 3 place i przedmieście tarnowskie zwane Wesoła. Należy do miasta 3900 mórg ziemi (morga pruska - 25,532 arów), t.j. 3357 mórg roli ornej, 280 mórg łąk, 13 mórg ogrodów, 250 mórg nieużytków, dróg itp.

Produkcyą spożytkowują wytwórcy na miejscu. Około r. 1272 książę Władysław Opolski kazał podobno, po odbytem polowaniu, wznieść kaplicę na miejscu gdzie dziś miasto Lubliniec leży, wówczas śród borów i lasów położonem. Syn jego Bolesław założył tu miasto. W 1500 r. książę Jan dał miastu przywilej, zapewniający monopol miejskiej warzelni piwa, naznaczający 2 jarmarki i czwartkowe targi, zaprowadzający różne cechy rzemieślnicze i przyznający miastu prawa własności do wioski Steblów.

Rok 1650 Lubliniec pogorzał: trzy domy tylko się ostały.

Rok 1776 miasto otrzymało polubownie, ze sporu z dziedzicem Rusinowic, obecny las gminny, który w 1786 także spłonął, a sięgał wtedy jeszcze aż do tych placów miejskich, gdzie dziś przedmieście tarnowskie. Niegdyś Lubliniec miał się zwać Lubie. Miasto ma 221 pojedynczych posesyj.

Mieszkańców w 1756r. było 676; w 1782r. - 803; w 1861r. - 2365, w tej liczbie 1086 mężczyzn, 1279 kobiet; 1692 katolików, 241 ewangelików, 432 żydów; 235 bud., 445 domów.

Rok 1865 było 2404 mieszkańców.

Ludność trudni się głównie rolnictwem, rzemiosła nie kwitną, handel również, tylko przemytnictwo prosperuje. Jarmarków odbywa się pięć. Jest tu fabryka łyżek blaszanych. W drukarniach lublinieckich wyszło z pod prasy sporo dziełek ludowych gorliwego krzewiciela oświaty Józefa Lompy (między innemi jego „Pielgrzym w Lubopolu," 1874 r.) i innych.

W  XVIII wieku Lubliniec należał do Grotowskiego i jego zakładu wychowawczego, dziś własność gminy, która prócz kilku domów i budowli posiada kapitału 735 talarów i las rozległy 5023 mórg. Instytut Franciszka Grotowskiego, radcy sądowego, który testamentem 1812r. zapisał mi część swojego mienia, 130000 talarów, dziś jeszcze zamożniejszy, istnieje od roku 1848 pod miastem, wprost zamku. Utrzymuje 72 sierot obojga płci i do 15 roku je kształci.

Katolicy miasta Lublińca mają trzy kościoły: parafialny św. Mikołaja z kaplicą, szpitalny św. Krzyża i trzeci św. Anny. Parafialny dostał się po reformacyi ewangelikom, gdy go w 1530r. paulini opuścili, ale roku 1630 wrócił do katolików. Kościół szpitalny wzniósł w 1272r. książę Władysław opolski; w 1842 rozebrany, teraz murowany. Kościółek św. Anny drewniany, podupadły. Ewangelicy mają kościół parafialny murowany z roku 1850 dla 609 parafian. Od 1821 jest tu murowana synagoga. Każda gmina wyznaniowa ma szkołę początkową (katolicka ma 4 klasy). Parafia katolicka Lubliniecka dekanatu miała w 1869r. 3621 katolików, 200 ewangelików i 380 izraelitów. Dekanat lubliniecki diecezji wrocławskiej miał tegoż roku 388874 katolików, 1261 ewangelików, 918 izraelitów, 1 dyss. w 10 parafiach: Boronów, Dobrodzień, Kochanowice, Koszęcin, Lubecko, Lubliniec, Lubsza, Pawonków, Sieraków, Sodów.

Obok miasta Lublińca leżą dobra zwane Lubliniecki zamek - Scholss-Lublinitz. Dobra niegdyś własność hr. Cellarich, potem Grotowskiego, dziś częściowo Kielmanna, a częściowo spółki akcyjnej "Minerwa" obejmują folwark Steblów (Union) i Zawada 3375 mr ziemi miernej gleby, mają młyn, browar, gorzelnię. Wieś ma 23 osad, 351 mórg ziemi, trzy młyny wodne: Dziuba, Gabor, Oberthalmuhle (Knie wymienia oprócz tego w tej gminie pustkowia: Sodzowski, Wymyślacz, Anioł, Lublinitzer Waldbauern - ta ostatnie zalicza do miasta); tudzież dawniejsze pustkowie Piela; młyny zaś zowie: Jochem, Kajowerhmuehle i Kozinoga.